Bij onteigening is de overheid die wil onteigenen verplicht om voorafgaand aan de onteigeningsprocedure een aanbod te doen om de zaak minnelijk aan te kopen. Uit verschillende uitspraken van de rechter blijkt dat dat vereiste eigenlijk een wassen neus is: het doen van een enkel aanbod is al voldoende om aan het formele vereiste te voldoen. De rechter beoordeelt niet of nauwelijks of het wel om een reëel aanbod gaat. Recent heeft de Kroon wel geoordeeld dat de grondeigenaren genoeg tijd moeten krijgen om op een aanbod tot aankoop te beslissen, en dat het bod goed gespecificeerd moet zijn.
Provincie Friesland had 380 verzoeken ingediend om grond te onteigenen van particulieren en Staatsbosbeheer. De grond was nodig voor de aanleg van de autoweg centrale as tussen Dokkum en Drachten.
Als een overheid besluit om te onteigenen, moet een verzoek daarvoor worden ingediend bij de Kroon. Die moet toestemming verlenen, voordat de onteigening bij de rechtbank kan worden ingezet. Provincie Friesland diende 380 verzoeken tot onteigening in. De Kroon wees meer dan 350 van die verzoeken af. De reden daarvoor was dat de provincie geen tijdig bod had gedaan, of dat grondeigenaren te weinig tijd kregen om erop te reageren; De Kroon vond dat hierdoor niet aan de voorwaarden in de Onteigeningswet was voldaan, en overwoog als volgt:
“Hoewel het Onteigeningsrecht voor de zogenaamde administratieve fase niet voorschrijft dat er een concreet aanbod tot financiële schadeloosstelling dient te zijn gedaan voordat een onteigeningsprocedure mag worden gestart, zijn Wij van mening dat, om de noodzaak van de onteigening te kunnen vaststellen, tenminste voldoende aannemelijk moet zijn dat (ook) een concreet aanbod tot financiële schadeloosstelling is gedaan. Verdere voorwaarden zijn dat dit aanbod is gedaan voorafgaand aan het besluit van de overheid om tot onteigening over te gaan en dat is gebleken dat het aanbod vooralsnog niet tot verkoop door de eigenaar van het onroerend goed zal leiden.”
In sommige gevallen was het aanbod te laat gedaan, in veel gevallen krap twee weken voor het besluit tot onteigening. Het kwam verschillende keren voor dat de provincie een gedaan bod enkele dagen later introk en aanpaste, waarna de grondeigenaar snel moest beslissen.. Soms werd een gewijzigd aanbod gedaan, waardoor onduidelijkheid ontstond en in sommige gevallen was het aanbod onvoldoende gespecificeerd qua omschrijving eventueel in combinatie met een tekening. De Kroon oordeelt dat aan het vereiste van minnelijk overleg in het algemeen voldoende is voldaan als voor het verzoek te besluiten tot onteigening een redelijke poging tot minnelijke werving is ondernomen. Daarvoor zal voor de datum van het verzoek tenminste één schriftelijk aanbod aan de eigenaar moeten te zijn gedaan. Daarbij dient een redelijke termijn in acht te worden genomen, voordat de noodzaak tot onteigening kan worden vastgesteld. Een termijn van twee weken is te kort.
De onteigenende overheid zal door deze uitspraak naar verwachting in het vervolg iets meer aandacht aan de minnelijke procedure besteden
